Do stosunkowo dobrze znanych Polakom – a przynajmniej ich władcom – zwierząt egzotycznych już od średniowiecza należał wielbłąd. Spowodowane to było faktem, że te garbate ssaki nie tylko żyły w najbliższym sąsiedztwie ziem polskich, ale nawet w kraju Piastów, gdzie trafiały kupione lub podarowane. Wielbłądy to duże parzystokopytne ssaki przystosowane do życia w suchym i…
Kategoria: Zwierzęta czworonożne
Łoś
Łoś (z łac. Alces) był dla ludzi przede wszystkim zwierzyną łowną, co przyczyniło się do szybkiego wymierania gatunku, który w XIX wieku niemal wyginął w środkowej i zachodniej części Europy. Ten duży ssak kopytny, zamieszkujący głębokie lasy, był na terenach polskich znany od wieków. Najwięcej wzmianek o łosiu można znaleźć w odniesieniu do myślistwa i…
Ryś
Ryś (z łac. Lynx) to ssak z rodziny kotowatych, zamieszkujący głębokie lasy i puszcze. Był stworzeniem znanym już starożytnym Grekom, którzy nazywali go λύγξ (czyt. lynx). Zwierzę to opisywano na ogół jako niebezpieczne i drapieżne. Z powodu podobieństwa do wilka i przypisywanej mu krwiożerczości, gatunek ten nazywano również lupus cervarius. Mimo tego, że drapieżniki te…
Żubr
Żubra postrzegano jako króla puszczy kraju polsko-litewskiego. Wymienia go w wierszu skierowanym do monarchy Marcin Kromer: De adversavaletudine… Sigismundi, wspominając łowy, jakim oddawał się w lasach władcy. Polowanie na to zwierzę było królewskim przywilejem, którym obdarzał wybranych. Zwierzę to często mylone było z turem. Właściwie wielu nawet światłych zoologów epoki nowożytnej kojarzyło ze sobą te…
Lew
Jest to gatunek o bodaj najciekawszej interpretacji symbolicznej. Zwierzęta te od starożytności uważano za uosobienie siły i władzy, a także figurę samego słońca, dlatego stały się atrybutem królów. Lew pojawia się w wierzeniach wielu ludów Afryki i Bliskiego Wschodu. Już w Fizjologu wczesnochrześcijańskim anonimowym dziele o tematyce przyrodniczej z II-IV wieku, które stało się podstawą…
Tur
Tur zwany Urus, Taurus Bison stanowił, obok żubra, gatunek reprezentacyjny dla polskiej fauny. Polowanie na to zwierzę budziło wielkie emocje, a możliwość jego pokonania jawiła się jako tryumf męstwa i egzamin prawdziwej waleczności. To przekonanie doprowadziło do tego, że tury już w XVII wieku całkowicie wyginęły. Krzysztof Kluk (1739-1796), ksiądz i przyrodnik, badający głównie rejon…
Wiewiórka
Opis zwyczajów i wyglądu pospolitej wiewiórki (Sciurus), powszechnej przecież w europejskich lasach, stanowił pewne wyzwanie dla nowożytnych uczonych, których kontakt z różnymi podobnymi gatunkami występującymi w innych miejscach globu skutecznie utrudniał stworzenie odpowiedniej systematyki. Nowożytni uczeni porządkujący świat zwierzęcy i dążący do osiągnięcia spójnej klasyfikacji czerpali niejednokrotnie z relacji podróżników, których cenne opowieści o stworzeniach…
Słoń
Wyobrażenia i symbolika tych największych współcześnie żyjących zwierząt lądowych znane były na ziemiach polskich już w średniowieczu. Z uwagi jednak, że naturalne środowiska słoni znajdują się w Afryce i Azji, przez wiele stuleci mało który rodak miał okazję ujrzeć je na własne oczy. Nie jest zaskoczeniem, że wzbudzające powszechny podziw i strach słonie występują w…
Lampart
Ten zwinny i szybki drapieżnik, posiadający wysokie zdolności adaptacyjne, dość powszechnie występuje w sztuce, a także wierzeniach Azji i Afryki. Choć w kulturze staropolskiej lamparty nie pojawiały się tak często, jak niektóre inne wielkie koty, możemy odnaleźć pewne wzmianki na ich temat w relacjach z podróży i encyklopediach obywateli Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Lampart jest piątym…
Tygrys
Ten najpotężniejszy przedstawiciel rodziny kotowatych i jeden z największych drapieżników lądowych od zawsze budził w człowieku grozę, ale i szacunek. Ma to swoje odzwierciedlenie w jego ambiwalentnej symbolice w dawnych wierzeniach i opowieściach. Informacje na temat tygrysów odnaleźć możemy również w staropolskich encyklopediach i relacjach z podróży. Na Dalekim Wschodzie kojarzony jest z jednej strony…
Krokodyl
Od najdawniejszych czasów ten ziemnowodny gad budził w ludziach słuszny lęk i respekt, co miało swoje odzwierciedlenie w mitach i opowieściach różnych kultur świata. Taką samą reputację zwierzę to posiadało w staropolskiej sztuce i literaturze. W wierzeniach egipskich krokodyl nilowy, podobnie jako element ekosystemu tej Świętej Rzeki, pełnił bardzo istotną rolę. Kojarzony był m.in. z…
Hipopotam
Te afrykańskie, ziemnowodne zwierzęta – ich nazwa po grecku oznacza dosłownie „konie rzeczne” (hippopótamos) – przez wieki wiązano z różnymi wierzeniami i przesądami. Charakterystyczny wygląd i tryb życia tych stworzeń wzbudzał zainteresowanie nowożytnych podróżników z Europy, w tym również Polaków, co poświadczają relacje z tamtego okresu. Dawniej hipopotamy nilowe zamieszkiwały większość afrykańskiego lądu. Z powodu…